Auteur: Arjen Boerman (september 2007)
Reis: Natuurspecial: Najaar Biebrzamoerassen en Oerbos van Bialowieza, 10 dagen

Dag1
Vrijdag 14 september 2007 begon de najaarsreis naar Noordoost Polen. Hiervoor moesten we rond 19.00 uur op Arnhem Centraal bij de loketten van de NS verzamelen. Nadat we compleet waren zijn we naar de ICE trein Duisburg gelopen. Eenmaal in Duisburg zijn we overgestapt in een voor mij volkomen onbekende en rare ervaring; een slaaptrein. Het slapen in een trein was me niet onbekend (studenten leven). Maar juist het slapen in een slaapcoupe, op elkaar gestapeld tussen nog betrekkelijk onbekende mensen wel.

De groep bestond in deze reis uit Ben Cornelissen onze reisgids, 5 vrouwen en mezelf (23 jaar). Een leuke diverse groep, waarvan een aantal groepsleden meegingen voor Polen als land en de rest naast de natuur en het landschap ook voor de burlende edelherten, bronstige elanden en hopelijk ook wisenten in het wild. In de groep was ik de jongste, voor de rest lag het gemiddelde rond een leeftijd van veertig à vijftig. Aan het einde van de vakantie plaatste ik dan ook de opmerking dat ik op vakantie was geweest met een vader, vier moeders en een oma. Het was een zeer gezellig groepje met een hoop overeenkomsten, met daarnaast grote verschillen in wijze van levensstijl.

Dag2
Rond half drie in de ochtend kwam de verplichte weksessie bij de Duits-Poolse grens. Eerst een Duitse douanebeambte en daarna een Poolse ambtenaar. Groot licht aan in de coupe voor de verplichte paspoort-controle. Nadat de douane naar de volgende coupes was doorgelopen weer het licht uit en nog maar een beetje gedoezeld.
’s Ochtends vroeg nog een mooie foto kunnen maken vanuit het schuifraam van onze eerste kennismaking met Polen en onze treinrit richting het wilde ongerepte oosten.

Om een uurtje of negen ‘s ochtends waren we in Warschau voor de overstap naar Bialystok.
Onze slaaptrein had vertraging en zo moesten we bijna letterlijk overvliegen naar het andere perron voor de trein naar Bialystok. Hier haalde Andrzej onze Poolse chauffeur die maar een beetje Duits sprak ons op.
Dit gebeurde onder het genot van de eerste en meteen ook laatste hoosbui van deze reis. Onderweg naar de boerderij in een klein dorpje genaamd Wolka Karwowska nog even een tussenstop gemaakt voor een kleine wandeling in het Biebzra Nationaal Park. Tijdens deze wandeling hebben we in totaal drie elanden gezien aan de andere kant van de rivier de Biebzra. Een stier (zie foto) en een koe met kalf.

Nadat we door Andrej op waren gehaald zijn we naar het dorpje gegaan, waar we voor een aantal dagen zouden overnachten. Hier konden we ons zelf opfrissen, daarna hongerig en suf van het lange reizen genoten van een heerlijke Poolse avondmaaltijd. Na het eten was er tijd voor ontspanning, elkaar beter leren kennen onder het genot van een biertje, wijn of de eerste Poolse wodka en niet vergeten de warmte van de grote open haard.

Dag3
De volgende dag een lange wandeling gemaakt door de rode moerassen.
Onderweg naar het startpunt, zoals de vogelaars dat dan zo mooi noemen, de eerste visarend met prooi gescoord. Ook hadden we toen al meerdere kraanvogels gezien op de akkers en weilanden bij de boerderijtjes. Terwijl we aan het lopen waren hebben we veel sporen gevonden. Zowel uitwerpselen als ook pootafdrukken.

Onderweg hebben we een kleine tien minuten kunnen genieten van een laag overvliegende volwassen zeearend, prachtig om deze “vliegende deur” te zien vliegen in zo’n mooi gebied als de Biebzra. In Nederland is deze voor onze begrippen zeldzame roofvogel sinds twee jaar weer een succesvolle broedvogel, maar om hem hier zo in zijn al van oudsher echte leefgebied te zien gaf mij een zeer goed gevoel.

Sporen van elanden, edelherten, reeën, verschillende marter-achtigen en niet te vergeten wolvensporen.
Verse pootafdrukken van waarschijnlijk die nacht. Zo liepen we op een gegeven moment op een rivierduin, waar we op plaats delict terecht kwamen. Hier zag je de wolvensporen
(zie foto) van waarschijnlijke een hinde (vrouwelijk edelhert) die achterna was gezeten door een aantal wolven. Onderweg vele nabloeiende planten gezien, maar ook een ingestorte mierenhoop, een levendbarende hagedis met een slechte poot,
een grote sprinkhaan en elandenkeutels.

Dag4
Maandag 16 september zijn we ’s ochtends begonnen aan een wandeling langs een berkenbos en de rivier de Jegrznia. Naar het dorpje Kapice waar we weer opgepikt zouden worden door Andrzej. Tijdens deze wandeling vrijwel in het begin al een mannelijke vos “de rekel” gespot aan de rand van het bos. Het was een mooie wandeling over grote stukken hooiland. Langs de rivier vonden we meerdere otter- en beversporen, waaronder een afgeknaagde wortelknol van de gele plomp (zie foto).

Het was een mooie, maar vermoeiende wandeltocht door het al redelijk in cultuur gebrachte hooiland tussen de rivier en het bos. Onderweg weer vele wolvensporen, maar ook een wegschietend edelhert in de wilgenopslag. En iets later tijdens de wandeling een hinde met een smaldier (haar kalf van vorig jaar) en haar kalf van dit jaar.

Verder werd er door Ben onze reisgids, nog een late blauwborst gespot en zagen we de zeearend, een aantal schreeuwarenden en vele zwaluwen. Ook kwamen we langs een sloot een aantal beverdammen tegen. Bij één van deze dammen hebben een aantal groepsleden nog een bever uit zijn burcht onder de weg het water in zien gaan.

Na deze wandeling heeft Andrzej ons naar ons volgend slaapverblijf gebracht. Deze nacht sliepen we bij de boswachter van Wolka Piasezna. ’s Avonds gingen we samen met hem luisteren naar de avondgeluiden in het hart van zijn bos. Bronstige elanden, langs lopende wasbeerhonden. Ook hebben we in de verte burlende edelherten gehoord.

Dag5
Dinsdag 17 september door de boswachter en zijn vrouw met de kano’s naar de rivier gebracht om een kleine 18 km te gaan peddelen over de Biebzra. De groepjes werden zo samengesteld dat er iemand in de kano zat die al eens had gekanood en iemand die het nog nooit had gedaan.
Ik deelde de Canadese kano met een vrouwelijke deelneemster. Onderweg ottersporen gevonden op een zandstrandje, aantal foto’s gemaakt en weer door peddelen maar weer. Kenmerkend voor een otterspoor is dat er tussen de voetstappen een sleepspoor loopt van de lange staart (zie foto).

Na een korte periode stevig doorpeddelen zaten we weer bij de groep. Hier ging het eigenlijk meteen al mis. Bij de medekanoër in mijn kano brak een steunbalk van haar stoeltje.
In een schrikreactie wilde ze opstaan, maar omdat we allebei geen zin hadden om te gaan zwemmen in het midden van de rivier. Heb ik haar gevraagd om op de bodem van de kano te blijven zitten. Hierna heb ik de kano het riet in gevaren, waarna ze veilig kon uitstappen.
Hier hebben we de groep gealarmeerd en hebben we met zijn allen aan land het stoeltje met een beetje geknutsel gerepareerd. Na een korte veiligheidscheck en een kleine pauze hebben we met zijn allen de kanotocht voortgezet richting de uitkijktoren waar we zouden worden opgehaald. Aangekomen bij de uitkijktoren nog een beetje in de modder geploeterd om de kano aan land te krijgen. Daarna nog even de uitkijktoren op om te zoeken naar elanden, edelherten of eventueel een zeearend.

Bij de uitkijktoren op Andrzej gewacht, die ons vervolgens naar een dorpje bracht waar we bij de boer thuis hebben geslapen. Heerlijke bedden, een mooi balkon met uitzicht op een echt pittoresk Poolse boerenerf. Hier zouden we ’s avonds met een gids bevers gaan kijken, maar helaas kon dit niet doorgaan door het slechte weer. Hopelijk hebben toekomstige deelnemers meer geluk en kunnen ze na de excursie terugkijken op een mooie ontmoeting met bevers en eventueel otters of elanden.

Dag6
De volgende dag was een reisdag. Onderweg boodschappen doen en rondkijken in het handelsstadje Tykocin naast de rivier de Narew, met een buiten dienst zijnde joodse synagoge waar nu een museum in is gevestigd over de geschiedenis van het stadje. Tijdens de tweede wereldoorlog is de hele joodse bevolking op brute wijze door de Duitse bezetting uit de gemeenschap verwijderd. Pijnlijk vooral omdat er in het museum in de synagoge allemaal foto’s van de joodse bevolking hangen, met daarnaast een stuk Poolse tekst met maar een klein beetje Engels. Ook nog bij een orthodoxe kerk wezen kijken.

Daarna op weg naar Hajnowka de enige stad van betekenis naast het oerbos Bialowieza.
Hier een bakkie koffie gedronken en over de markt gestruind. Ook nog een soort VVV- kantoor binnen gelopen over de streek en natuurlijk het oerbos Bialowieza. Na aankomst in het dorpje Bialowieza kregen we in plaats van het hotel slaapplekken toegewezen bij mensen thuis, het hotel zat namelijk vol. Eten deden we wel in het hotel. Nadat we onze slaapkamers in orde hadden gemaakt ben ik met een groepje door het park van de tsaar naar het dorpje gelopen. Hierna vroeg slapen, omdat we morgenochtend weer vroeg op moesten voor een wisentenspeurtocht met een zeer fanatieke gids.

Dag7
De volgende morgen dus vroeg op voor de wisenten, met het busje en bijna de volledige groep op weg naar de gids zijn huis om hem op te halen. Hierna wees hij ons waar we het bos in gingen. Voordat we gingen lopen, vertelde hij ons dat we dicht bij elkaar moesten lopen.
En vooral niet moesten achterblijven, omdat ze druk bezig waren met het binnen halen van het afschot van de edelherten. Het gaat hun tijdens de bronsttijd vooral om de mannelijke herten, omdat deze nu zeer actief en dus goed zichtbaar zijn. Het bos galmde van de bronstgeluiden wat soms ruw werd gestopt door een geweerschot. Hier kom ik eigenlijk meteen op het punt waarom wij geen wisenten hebben gezien deze ochtend. Wisenten vluchten weg uit het gebied waar wordt gejaagd. Vaak vele kilometers van het jachtgebied naar veiligere stukken bos.

Deze ochtend niks gezien en daarom mochten we de volgende dag met dezelfde gids weer op pad. Met die ochtend hopelijk wel een ontmoeting met het grootste in Europa wild levende hoefdier. Hij beloofde ons om ze gedurende de dag op te zoeken. Zodat we de volgende morgen hopelijk wel oog in oog zouden komen te staan met deze woudreuzen. Het zien van wisenten was voor mij een belangrijke reden waarom ik naar Polen wilde. Maar deze dag kon al niet meer stuk door de aanwezigheid van de bronstige edelherten en daarnaast het struinen door zo’n groot stuk in cultuur gebracht oerbos. Er wordt buiten het strikte reservaat namelijk actief hout geoogst.

De rest van de dag door het dorp gestruind en geluierd. ’S middags om 15.00 uur met een andere gids het strikte reservaat in voor een lange excursie met hopelijk weer een hoop bronst activiteiten. We begonnen deze tocht over de rode route. Deze route wordt dagelijks gelopen door de toeristen. Daarnaast is er ook nog een zwarte route naar de rivier de Narew. Onderweg een aantal keren stil gestaan voor zeer oude bomen en vele plantjes.
Rond 18.00 uur begon actief het burlen der herten. Dit strikte reservaat waar geen beheer wordt uitgevoerd, dus geen houtoogst en jacht, is voor het wild een soort rustgebied waar ze kunnen ontsnappen aan de jagers. Hier heeft de natuur dus vrij spel. Hier troffen we al snel de eerste weg rennende edelherten. Een hert met een aantal hindes.

Overal om ons heen hoorde je het burlen, de ene harder dan de andere. Dit heeft zo zijn betekenis, hoe krachtiger een hert burlt, hoe sterker hij is en dus aantrekkelijker voor de hindes. Een plaatshert (8 tot 13 jaar oud) heeft een bronstplaats. Het kaalwild (de vrouwelijke dieren met hun kalveren) lopen langs de plaatsherten en zoekt het beste hert uit. Daarom heen zwerven de bijherten en de verslagen plaatsherten. Meestal zijn er meer herten dan dat er bronstplaatsen en hindes zijn en breken er dus gevechten uit. Eerst wordt er geïntimideerd met burlen en langs elkaar heen lopen. Wanneer er dan een nog niet weg wil, komt het tot een krachtmeting. Ze verzamelen dus een aantal hindes met hun kalveren om zich heen en bewaken deze tegen andere herten. Een hert bewaakt zijn hindes tot ze allemaal beslagen (bevrucht) zijn en hij zijn taak weer heeft volbracht voor dit jaar. Volgend jaar met een groter gewei, meer ervaring en hopelijk weer veel hindes.

Om een uurtje of acht waren we alweer uit het strikte reservaat. Bij de poort hebben we nog een tijd naar het burlen zitten luisteren. Ik wilde graag wat geluidsopnames maken voor thuis en daarom liep ik een stukje weg bij de groep. Hier een klein 50 meter van de groep, hoorde ik opeens geburl zeer dichtbij. Het volgende moment stond er voor de mist (verlicht door het maanlicht) midden op de weg opeens een zwaar hert. Deze had mij, al was ik gehurkt toch door en liep naar de andere kant van de weg. Hier aangekomen gaf die voor mij een privé showtje weg. En kon mijn dag dus niet meer stuk!

Na deze ervaring terug naar het huisje en hotel om te eten en daarna gezellig met zijn allen nog wat te borrelen. Bier, wodka en wijn waren voor ons wel op zijn plaats.

Dag8
De volgende dag voor de tweede keer vroeg op. Richting onze wisentenman en na een stuk rijden het donkere bos in. Ook hier weer veel activiteit van de edelherten, en eentje stond op een wildweide op ongeveer 30 meter van het pad te burlen. Prachtig om goed het gedrag te bekijken van zo’n hert tijdens de bronst. Als je het treft met het weer en de temperatuur tijdens deze reis, maak je een hoop onvergetelijke momenten mee. Ook hebben we langs de rivier twee parende edelherten in de verte mooi kunnen bekijken vanaf een hooiberg (voeropslag voor de wisenten). Langs de rivier staat een hoop riet en dus moest we de hooiopslag op klimmen om er over heen te kijken.

Deze klauterpartij was het zeker waard, want parende edelherten zo mooi kunnen bekijken is een zeldzaamheid. Helaas vandaag weer geen wisenten, maar wel zeer dichtbij geweest.
We hebben poep, vraatsporen, hoefafdrukken gezien en we hebben ze aan het einde van de tocht zelfs geroken. Maar dus niet gezien, voor mij nog een rede om deze reis volgend jaar over te doen.

Vandaag was het voor de rest een dag waarin je zelf mocht bepalen wat je ging doen, lekker luieren of een stuk wandelen/ fietsen. Ik ben in het dorp nog wat souvenirs wezen kopen voor thuis. Aansluitende hierop nog een lekker stuk gefietst. Daarna lekker luieren en genieten van de omgeving. En een beetje uitrusten voor de komende reisdagen.

Dag9
De volgende dag ’s ochtends door Andrej naar de trein gebracht in Bialystok, om vanaf hier te vertrekken met alle bagage richting Warschau. In Warschau zijn we de stad ingegaan, waar we onder andere de indrukwekkende wisseling van de wacht bij het graf van de Onbekende (Poolse) soldaat hebben bijgewoond. Echt militair en nationalistisch, maar prachtig om een keer te zien. Op één van de pilaren staat ook Arnhem vanwege de Slag om Arnhem in 1944. Toch weer even een teken van ons thuisland in het hart van Polen. Daarna op een VVV-tour geleid door één van de deelnemers de benedenstad van Warschau ingedoken.
Deze benedenstad hebben ze helemaal opgeknapt, nadat de Duitsers en Russen hier de hele boel hadden plat geschoten en gebombardeerd tijdens WOII. Om 11 uur ’s avonds de slaaptrein ingedoken met als bestemming Berlijn. Hier aangekomen na een half uurtje en een bakkie koffie, de trein ingegaan met als bestemming Deventer. Hier hebben we afscheid van elkaar genomen, met de afspraak om over een tijdje een reünie te organiseren.

Alle deelnemers en natuurlijk onze reisgids Ben, hartelijk dank voor de prachtige week en vooral voor de gezelligheid in de avonduren. Deze reis wil ik graag nog een keer over doen, omdat je in Polen heel goed kunt zien wat Nederland al heeft verloren aan economie, ecologie, landschapstypes en vooral aan wilde dieren als wisent, eland en wolven.
In de loop van de komende jaren zal dit proces van economische vooruitgang ook in Polen steeds meer in het landschap zichtbaar worden. Hopelijk gaan de Polen beter met hun oernatuur om, dan dat Nederland het heeft gedaan.

Groetjes en Waidmans dank,

Arjen Boerman